IQ te koop! Toen de uitgever ons verzocht dit boek te schrijven, moesten we beslissen: doen we dat onder onze eigen naam of onder een pseudoniem? Het boek gaat over onze hoogbegaafde dochter Ellen, maar met zeggen dat je slim bent maak je jezelf niet populairder. Heel wat andere schrijvers worstelen met dezelfde afweging. Dat is niet vreemd, want er zijn allerlei redenen om een alternatieve naam te kiezen.
Scheiding werk en privé
Dit is een veelvoorkomende reden om onder een andere naam te schrijven. Het publiek legt dan niet de koppeling tussen de auteur van het boek en het bedrijf. Stel je voor dat een succesvolle managementboekenauteur opeens erotisch getinte boeken in de stijl van Vijftig tinten grijs gaat schrijven. Dat zou zijn bedrijf kunnen schaden, hoewel de twee op zich niets met elkaar te maken hebben. Bekend voorbeeld is de Zwitserse filosoof Peter Bieri. Hij wilde niet dat zijn werk aan de universiteit zou lijden onder een roman en schreef daarom als Pascal Mercier zijn Nachttrein naar Lissabon.
Jezelf beschermen
Het komt geregeld voor dat mensen wel hun verhaal kwijt willen, maar dit niet onder hun eigen naam durven te doen. Ze zijn bang voor represailles. Helaas zijn er volop voorbeelden: Cathy Glass, een pleegmoeder die misstanden binnen de pleegzorg aan de kaak stelt in het boek Mama gezocht. Of Janetta Dorothea die in Hoor mij zwijgen vertelt hoe ze de posttraumatische stress als gevolg van mishandeling en misbruik wist te overwinnen. Ibn Warraq levert veel kritiek op de islam in zijn boek Weg uit de islam, getuigenissen van afvalligen. Maar het bekendste Nederlandse voorbeeld is zonder twijfel Eduard Douwes Dekker, die onder de naam Multatuli Max Havelaar schreef. Het boek is een aanklacht tegen de onderdrukking van de lokale Indonesische bevolking.
Anderen beschermen
Een derde reden om een pseudoniem te gebruiken: je wilt de mensen over wie je in je boek schrijft niet kwetsen. In dat geval is het waarschijnlijk niet voldoende om die mensen fictieve namen te geven. In IQ te koop! kregen alle docenten andere namen en noemen we de naam van de basisschool niet. Toch weten de collega’s onderling en de mensen die zowel ons kennen als de betreffende school, wie wie is. Hadden we onder een pseudoniem geschreven, dan was de herkenning er waarschijnlijk niet geweest.
Mannelijke auteurs verkopen beter
Oké, dit horen vrouwelijke auteurs misschien liever niet. Volgens een artikel in HP de tijd maakt het vrouwen niet uit of ze een boek lezen dat door een man of een vrouw geschreven is, maar geven mannen de voorkeur aan een boek van een seksegenoot.
In Nederland is ook wel eens het omgekeerde het geval. Zo besloot de in 2011 overleden Paul Goeken, na vier boeken onder zijn eigen naam, het in 2006 eens met een vrouwennaam te proberen. Hij keek naar succesvolle thrillerauteurs als Esther Verhoef en Saskia Noort en concludeerde dat je als vrouw meer kans maakt om door te breken. Is zijn conclusie terecht? Misschien. Feit is in elk geval dat het eerste boek van Suzanne Vermeer (All-inclusive) meteen een bestseller werd.
Te makkelijke of moeilijke naam
Het is tegenwoordig belangrijk dat je online goed te vinden bent. Dat is wat lastig met veelvoorkomende namen als Kees Jansen, Erik de Vries en Jan Smit. In het laatste geval is het ook nog de naam van een bekende Nederlander. Probeer daar maar eens mee op pagina 1 te komen in Google.Een moeilijke naam is ook niet alles. Of het ook de verkoop van boeken beïnvloedt is mij niet bekend, maar als je Bram of Sophie heet, ben je volgens een artikel in Trouw beter af dan Juëquinaisheley of Roynaicio.
Iets te bewijzen hebben
Ten slotte heb je nog de mensen die een succesvol boek willen schrijven zónder gebruik te maken van hun gevestigde naam. Ze hopen met een pseudoniem te bewijzen dat mensen hun boek kopen vanwege de kwaliteit, niet vanwege de naam die op de cover staat. Ook hiervan zijn er genoeg voorbeelden. Onder anderen Richard Bachman (Stephen King), Marek van der Jagt (Arnon Grunberg) en Robert Galbraith (J.K. Rowling) gingen je voor.
Tja.
In ons geval was een pseudoniem verleidelijk. Wij hoeven niet zo nodig in het middelpunt van de belangstelling te staan, en onze kinderen al helemaal niet. Toch hebben we onder onze eigen namen geschreven. Wat de doorslag gaf? Onze meeschrijvende dochter Ellen hoopt met IQ te koop! iets te kunnen betekenen voor lotgenoten. En dus wil ze zo veel mogelijk publiciteit. Dan is het wel handig om gewoon Ellen te heten. Want als je anoniem wilt blijven, heb je weinig kans om bij Eva Jinek of – toen nog – Pauw & Witteman aan tafel te komen.
Hebben we er spijt van? Zeker niet. Als was het maar omdat het ook de deur naar het lezingencircuit voor ons opende.
Door: Jan Sinot
