Vormgeving is een belangrijke stap bij het uitgeven van je boek. Ineens krijgt de tekst een heel ander uiterlijk, en ziet die eruit als een ‘echt boek’. En de cover? Die vertelt in één oogopslag wat jij wilt uitdrukken met je verhaal. Vormgever Jaap Wolters van EenSterkVerhaal.nl vertelt in deze gastblog hoe hij te werk gaat en wat er komt kijken bij het bedenken van een passende cover.
Kleertjes voor de baby
Een kind baren, zo wordt het weleens genoemd als je je eigen boek af hebt. Het zegt iets over het verlangen, maar ook over de moeite en de pijn die gemoeid zijn met het voltooien van een boek. Daar zit zó veel van jezelf in. De tekst is af en dan ligt het daar, het naakte baby’tje. Dat moet gauw kleertjes aan, toch? Maar je hebt geen idee wat leuk staat.
Ik zal maar ophouden met deze metafoor, voordat ik erin vastloop. Maar inderdaad, het is nogal een metamorfose als je boek vanuit de keurig ingetypte kopij in een 'drukvorm' zichtbaar wordt, netjes aangekleed zogezegd. Iedereen die dat ooit heeft meegemaakt, zal wel herkennen dat je vervolgens, al lezend in je eigen werk, de aandrang krijgt om teksten te gaan wijzigen, want het ziet er ineens anders uit, nu het vormgegeven is. Grappig hoe door de vorm de inhoud anders op je afkomt.
Het effect van een ontwerp
Een boek doet al iets met je, nog voordat je aan het lezen slaat. Je hebt er gelijk een bepaald gevoel over, er associaties bij. Dat komt door het grafisch ontwerp. Dat bepaalt de aanblik van de buitenkant en van de binnenkant. De functie van beide is heel verschillend. De buitenkant is vooral presentatie, en nauwelijks informatie, de buitenkant verleidt en prikkelt. Bij de binnenkant is die verhouding heel anders, je kunt wel zeggen: omgekeerd. Alles staat in dienst van het lezen, zoeken en vinden, en dat op een aangename manier.
Ik zoom wat in op die buitenkant, ofwel de cover. Over het binnenwerk heb ik het een andere keer. De cover is voor mij als vormgever een heel speciale uitdaging, die totaal verschillend is van die van het binnenwerk.
Hoe komt een goede cover tot stand?
Ik kan het je niet vertellen, want het gaat altijd weer anders. De ene klant is de andere niet (echt waar…). En met elke opdrachtgever ga je een heel eigen traject in. Soms heeft de klant al een duidelijk idee welke kant het op moet. Soms krijg je carte blanche.
Ik ben niet de soort grafisch ontwerper die zich als kunstenaar opstelt. Nee, ik ben meer een vertaler van de inhoud naar een vorm. Ik probeer tot een omslag te komen waarvan je zegt: hé, verrassend anders dan ik me voorstelde, maar het klopt wel.
Meer concreet zitten in zo’n cover de antwoorden verwerkt op vragen zoals:
- Wat moet de cover vertellen over de inhoud (behalve de titel)?
- Vertelt de cover iets over de auteur (behalve de naam)?
- Geeft de cover een idee van de sfeer van het boek?
- Moet de cover opvallen in een concurrerende omgeving van andere boeken die lonken naar een potentiële koper?
Tijd voor een voorbeeld
Deze cover is van een boek over hoe je de factor ‘geluk’ binnen professionele teams versterkt. Iedereen heeft mogelijkheden, ‘competenties’ die geluk bevorderen. Die worden hierin uitgewerkt.
Over de inhoud van het boek laat de cover al iets zien. De silhouetten zijn duidelijk van kantoormensen. De dame en heer rechts hebben het samen zo naar hun zin dat ze elkaar – klets! – een high five geven. En dat precies voor het uitroepteken. Daarmee vormen zij een symbool van waar het boek over gaat. Verder zie je in het groene deel dat de competenties als het ware een pad vormen naar die gelukkige samenwerking.
Wat de cover over de auteur vertelt is niet zo uitgesproken. Wel staat de auteursnaam dicht bij de titel, wat prettig is voor een schrijver die naam wil maken. Titel en auteur worden als het ware in één adem genoemd.
De sfeer van het boek is zowel optimistisch als zakelijk. Dat zie je terug in de mensen die daar rondlopen. Het kleurgebruik sluit hierbij aan. Het is het klassieke palet van een fris landschap: groene bodem en blauwe lucht.
Qua concurrentie maakt dit boek zeker een kans. Het ligt primair niet in de boekhandel, maar wordt vooral online verkocht. Maar ook bij bol.com is het belangrijk dat de voorkant er positief uit springt tussen alle andere managementboeken.
Het gaat niet altijd van een leien dakje
Voor een ander boek, dat nota bene ook over geluk gaat, maar dan in de persoonlijke sfeer, had ik voorstellen gedaan die niet goed vielen. Uiteindelijk heeft een andere ontwerper het omslag gemaakt. Wel leuk om te zien wat nou het verschil in benadering is. Mijn voorstel is indirect, gebaseerd op een gevoel, op dat wat je hebt als je het eindelijk voor elkaar krijgt dat die vlieger de lucht ingaat, dat je hem voelt trekken, dat het is gelukt! Dat werd ’m niet.
De gekozen oplossing is van een heel andere aard, behoorlijk letterlijk, niet associatief, meer zo van: kijk, deze mensen zijn gelukkig, dat wil jij ook, dus lees dit boek.
Het doet er in feite niet veel toe wat ik mooi vind (nou ja, wel een beetje natuurlijk). Waar de klant warm van wordt, dat is bepalend.
Nog een nabrander
De kritieken op het vroegere werk van de dichter Achterberg waren nog nooit gebundeld. Dat is nu gebeurd en ik heb daar een ontwerp voor gemaakt. De cover heeft alleen maar tekst. Ik houd daar wel van. Ook de typografie vertelt een verhaal. De titel refereert qua lettertype aan een eerdere publicatie, en de namen van de critici zijn weergegeven in de letters van een gammele typemachine. De typografie van ‘voor de oorlog’.
Door: Jaap Wolters
