Trefzeker schrijven, zo doe je dat!

Janneke

Het boek staat al een tijd op mijn bureau. Toen ik er voor het eerst over hoorde, dacht ik meteen: dat moet ik hebben! Toch was het er nog niet van gekomen het eens goed te bekijken, laat staan in gebruik te nemen. Vandaag was het zover. Ik sloeg de knalgele kaft open van Met zoveel woorden, gids voor trefzeker taalgebruik.

Op het puntje van je tong

Je herkent het vast: soms ligt een woord op het puntje van je tong, of je weet dat een bepaalde uitdrukking bestaat, maar kunt er even niet opkomen. Hoe handig is het dan om een boek te hebben dat je helpt. Met zoveel woorden is zo’n boek. Het is geschreven door Rik Schutz, voormalig uitgever van Van Dales’s Groot Woordenboek der Nederlandse taal, en Ludo Permentier, die onder meer de Leidraad schreef bij het Groene Boekje. Grote jongens op taalgebied dus, de ene Nederlander, de andere Vlaming. 

Krachtige, beeldende taal

Onze taal is rijk aan uitdrukkingsmogelijkheden. Een begrip, idee of concept is meestal op allerlei manieren te verwoorden. Met zoveel woorden brengt die samen en laat zien hoe je in het Nederlands iets krachtig en beeldend uitdrukt.

Een voorbeeld:

“Een boek schrijven is moeilijk.” Deze zin wil ik in andere woorden opschrijven. In het boek vind ik onder het trefwoord ‘moeilijk’ allerlei ideeën om dat te doen. Ik hoef de suggesties alleen maar te combineren met mijn oorspronkelijke zin. Dat levert bijvoorbeeld op:

  • Een boek schrijven is geen sinecure.
  • Een boek schrijven is makkelijker gezegd dan gedaan.
  • Een boek schrijven? Ik geef het je te doen.
  • Een boek schrijven, dat is taaie kost.
  • Een boek schrijven is een zware opgave.

Wil ik aankomende auteurs niet ontmoedigen, dan kan ik misschien beter naar het trefwoord ‘gemakkelijk’. Dat levert ideeën op als:

  • Een boek schrijven is een koud kunstje.
  • Een boek schrijven? Appeltje-eitje!
  • Een boek schrijven, daar is geen kunst aan.
  • Een boek schrijven, dat is een fluitje van een cent!
  • Een boek schrijven is een makkie.
  • Een boek schrijven, daar draai ik mijn hand niet voor om.
  • Een boek schrijven? Kat in het bakkie!

Sterke uitdrukkingen

Wil je de betekenis van een woord sterker uitdrukken? Ook daarvoor vind je suggesties in het boek. Ook hier weer een paar voorbeelden om de toepasbaarheid te laten zien:

  • TEMPO
    hoog tempo, moordend tempo, rap tempo, razend tempo, stevig tempo, straf tempo
  • WERK
    bergen werk, omkomen in het werk, tot over je oren in het werk, verzuipen in het werk
  • BLIJ
    blij als blik, blij als een gek, blij als een hond met zeven staarten, blij als een kermiskind, blij als een kind, dolblij, zielsblij

In het boek vind je volop inspiratie dus … en misschien leer je nog wat bij (die zevenstaartige hond bijvoorbeeld, kende ik zelf nog niet).

Bepalers en sorteerwoorden

Van de ruim zeshonderd pagina’s die Met zoveel woorden telt, zijn er meer dan vierhonderd ingeruimd voor het zojuist beschreven woordenboekgedeelte. Daarnaast zijn in het boek twee registers opgenomen, een met ‘bepalers’ en een met ‘sorteerwoorden’.

  • Met ‘bepalers’ worden woorden en woordgroepen bedoeld die de betekenis van andere woorden kunnen versterken. Zo vind je onder ‘dik’ maar liefst 24 mogelijkheden,waaronder:
    • dikke lol
    • dikke knuffel
    • dikke kans
    • dikke pret
    • dik verdienen
    • dik voor mekaar
    • dikke vrienden
  • De ‘sorteerwoorden’ zijn opgenomen om het zoeken naar uitdrukkingen binnen het boek makkelijker te maken. Op het puntje van je tong ligt bijvoorbeeld die uitdrukking waarin het woord ‘olifant’ voorkomt, maar hoe zat het ook alweer precies? Het sorteerwoord ‘olifant’ biedt uitkomst: ‘als een olifant door een porseleinkast’ (Nederlands-Nederlands) en ‘als een olifant in een porseleinwinkel’ (Belgisch-Nederlands).

Poppetje gezien, kastje dicht

Alle gangbare Nederlandse uitdrukkingen – een kleine zesduizend – zijn in dit boek opgenomen. De citaten bij de trefwoorden illustreren het gebruik en zeggen op een subtiele manier iets over de stijl, de context en betekenisnuances. Na een middagje bladeren weet ik zeker: dit boek ga ik nog vaak gebruiken. Zo ging het eerder ook met het Combinatiewoordenboek van Piet de Kleijn. Daarin staan Nederlandse zelfstandige naamwoorden met hun vaste werkwoorden. Boeken schrijven gaat prima zonder deze twee naslagwerken. Maar als je ze eenmaal gebruikt, wil je echt niet meer zonder!

 

* * *

 

Dat brengt me bij het einde van deze blog. Eens zien wat Met zoveel woorden hiervan zegt. Onder het trefwoord ‘klaar – voltooid’ vind ik onder meer: ‘het is gepiept’, ‘het zit erop’, ‘klaar is Kees!’ en – niet helemaal van toepassing maar geinig als tussenkop – ‘poppetje gezien, kastje dicht’.

Veel lees-, opzoek- en schrijfplezier gewenst!

Door: Janneke Sinot