Structuur in je boek – zo doe je dat

Een non-fictieboek staat of valt met een goede structuur. Maar hoe vind je de juiste structuur voor jouw boek? Waar begin je en hoe weet je of jouw idee ook werkt? Er zijn heel wat schrijvers die niet aan hun boek beginnen omdat ze worstelen met het vinden van de juiste structuur. Daarom in deze blog een paar handreikingen om zelf aan de slag te gaan met de structuur van je boek.

Het belang van structuur

Stel je eens een krant voor zonder koppen, waarbij alle tekst aaneensluitend in kolommen is geplaatst. Zou je hem nog willen lezen? Waarschijnlijk niet. Structuur in een boek is net zo onmisbaar. Ze geeft een lezer snel inzicht in een tekst, nodigt uit tot verder lezen en maakt het makkelijker de informatie te verwerken. Je presenteert je verhaal in hapklare brokken.

Een tweede belangrijk voordeel: met een vooraf goed uitgedachte structuur is je boek veel eenvoudiger te schrijven. Want ook voor jou worden het dan hapklare brokken! Elk schrijfmoment schrijf je er weer een brokje bij.

Hoe vind je de structuur voor je boek? Bijvoorbeeld met dit stappenplan:

Stap 1: Stel de juiste vragen

Regelmatig helpen wij (Jan, Janneke en ikzelf) ondernemers met hun boek in een structuursessie, een coachingssessie waarbij we in een halve dag de blauwdruk van hun boek uitwerken.

Mijn eerste vragen in zo’n sessie gaan niet over de inhoud van het boek. Nee, om te weten wat voor boek er geschreven moet worden, is het belangrijk eerst de context duidelijk te hebben: wat is de motivatie van de ondernemer om een boek te schrijven en welke rol krijgt dat boek binnen het bedrijf? Is het bedoeld als expertboek om veel mensen te bereiken of eerder als basisboek dat bij trainingen wordt ingezet?

Wat is het aanbod van je bedrijf, wat is jouw belangrijkste expertise als ondernemer? En hoe moet jouw boek daarop aansluiten?

De volgende belangrijke vraag: wie wil je dan in eerste instantie bereiken? Wat is jouw ideale doelgroep? Heb je duidelijk voor ogen voor wie jij je boek schrijft? Wat weten je doelgroeplezers al over het onderwerp? En wat is hun motivatie om er een boek over aan te schaffen?

De context en de doelgroep die je voor ogen hebt, zijn goede indicaties voor het soort boek dat je gaat schrijven.

TIP – Kijk de gratis videoserie Boek schrijven? Gewoon doen! voor tips over afbakening, doelgroep en planning (inclusief gratis schrijfplanner).

Stap 2: Kom los van wat er al is

Wanneer je als ondernemer al veel blogs of andersoortige content hebt geschreven, is het slim die waar mogelijk ook te gebruiken voor je boek. Maar daar schuilt een gevaar in. Gebruik je bijvoorbeeld je blogs of je trainingshandleiding als uitgangspunt voor de structuur, dan is de valkuil dat je te veel vasthoudt aan de bestaande opzet. Zo blijf je hangen in iets wat al bedacht is voor een ander doel, maar wat waarschijnlijk niet het meest passende uitgangspunt is voor je boek.

Beter is het om al die content even te laten voor wat het is. Die pak je er later weer bij als je de structuur hebt uitgewerkt. Pas dan kijk je wat waar bruikbaar is.

Maak, los van eerder geschreven teksten, een overzicht van alle onderdelen die in je opkomen rond het thema van je boek. Het beste doe je dat in een of meerdere mindmaps, op een groot vel papier. Het onderwerp zet je in het midden, met daaromheen alles wat rond dit thema in je opkomt. Je hoeft nog niet te bedenken of het wel of niet relevant is in je boek. Dat komt later. Ook ideeën voor voorbeelden, cases of eigen ervaringen zet je erbij. Het maakt niet uit hoe groot of klein het onderdeel is, ook dat doet er nu nog niet toe.

TIP – Neem ruim de tijd om je mindmaps te maken. Soms duurt het even voor je in het creatieve proces komt en de ideeën beginnen te stromen.

Stap 3: Breng orde in de chaos

Nu pas komen we toe aan de structuur. Alle items uit de mindmap(s) breng je over op bijvoorbeeld post-its. Of je zet ze, als je liever digitaal werkt, in een Word-document. Je gaat groeperen, zet bij elkaar wat bij elkaar hoort en zoekt per groep een overkoepelend thema. Er blijven dan veel onderdelen over. Die bewaar je even, misschien komen ze later nog van pas. Of misschien horen ze niet thuis in je boek.

De groepen vormen de eerste aanzet voor de hoofdstukken. Kijk of je een logische volgorde kunt aanbrengen. Is er een slimme opeenvolging te vinden? Misschien zijn het stappen in een proces, misschien ga je van oppervlakkige informatie naar verdieping.

Dan ga je terug naar de antwoorden uit stap 1. Klopt deze opzet met de doelen die je voor ogen hebt? Zo nee, kijk of je dat met een andere indeling of een andere groepering wel bereikt.

Op deze manier komt er langzaam meer lijn in het boek. Neem gerust wat tijd om dit uit te werken, slaap er wat nachtjes over. Soms krijg je pas later nieuwe ideeën of briljante inzichten. Het is een proces dat nu in gang is gezet.

TIP – Is een van de groepen veel omvangrijker dan de andere? Dan leent dat onderwerp zich mogelijk voor een afzonderlijk boek. Wat voor boek zou dat opleveren? Hoe zou die afbakening werken binnen je doelen van stap 1?

Stap 4: Werk uit tot een blauwdruk

Heb je een basisstructuur waar je tevreden over bent? Dan kun je die verder invullen tot de blauwdruk: een tot in detail uitgewerkte inhoudsopgave van je boek. Je brengt zo nog meer structuur aan. Dat doe je onder meer door een vaste opzet per hoofdstuk te bedenken. Welke onderdelen komen in ieder hoofdstuk terug? Denk aan een intro, vaste kaders, afsluiting of conclusie, voorbeelden, afbeeldingen et cetera.

Dit is het moment om de content die je al had er weer bij te pakken. Nu kun je gaan inpassen: wat is bruikbaar in je boek? Misschien kom je nu onderwerpen tegen die nog een goede aanvulling zijn op een van de hoofdstukken. Zo kun je de blauwdruk verder aanvullen.

TIP – Bedenk alvast een pakkende (werk)titel voor je boek. Dat werkt motiverend bij het schrijven.

Maak een planning en ga schrijven

Nu je de structuur van je boek hebt staan, is het veel gemakkelijker om ook het schrijven zelf gestructureerd aan te pakken. Zo kun je een planning maken en heel doelgericht naar een einddatum toewerken, door bijvoorbeeld iedere maand een hoofdstuk te schrijven. Dat houdt je bovendien gemotiveerd.

Je kunt ook per hoofdstuk een minimum- en maximumaantal woorden vastleggen. Zo bewaak je de balans in je boek en voorkom je dat je te veel uitweidt over een bepaald thema.

Het resultaat van dit alles? Een leesbaar en toegankelijk boek voor je doelgroep en een makkelijker schrijfproces voor jezelf.

Door: Suzanna van der Laan