Spelling voor gevorderden (3): zover / zo ver

De spelling van Nederlandse woorden is soms lastig. Een spatie meer of minder kan al voor een betekenisverschil zorgen. In deze eerste delen van de serie ‘Spelling voor gevorderden’ presenteren we steeds een verwarrend woordpaar waarvoor zelfs redacteuren nog weleens een handboek raadplegen.

Zover / zo ver

Na de uitleg over het verschil tussen ‘allang’ en ‘al lang’ (deel 1) en tussen ‘weleens’ en ‘wel eens’ (deel 2), is het nu tijd voor het echt lastige werk. Namelijk: het verschil tussen ‘zover’ en ‘zo ver’. Ook hier weer zijn beide spellingen mogelijk. Zwaai dus niet zomaar met het Groene Boekje: “Kijk, hier staat het aan elkaar, dus moet het zo.” Want de taalpraktijk is genuanceerder. Dat een woord in de Woordenlijst is opgenomen, betekent dat de spelling correct is. Maar niet dat het altijd juist is het woord ook te gebruiken. ‘Zo’ en ‘ver’ staan namelijk ook als afzonderlijke woorden in het Groene Boekje. Je zult dus altijd zelf moeten nadenken: gebruik ik in deze specifieke zin wel of niet een spatie?

Een woordje uitleg om de keuze een volgende keer makkelijker te maken.

Wanneer schrijf je het los?

Je schrijft ‘zo ver’ als het gaat om een afstand (in tijd of ruimte). ‘Zo’ geeft de mate aan waarin iets het geval is. Bijvoorbeeld:

• De dag dat mijn boek verscheen lijkt alweer jaren geleden.De dag dat mijn boek verscheen lijkt alweer zo ver weg.
• Ik heb zin in de boekpresentatie, behalve dat ik er 100 kilometer voor moet rijden.Ik heb zin in de boekpresentatie, behalve dat ik er zo ver voor moet rijden.
• Ik heb al 100 pagina’s geschreven, nu maak ik mijn boek ook af.Ik ben al zo ver gekomen met mijn boek, nu maak ik het ook af.

In deze gevallen krijgen ‘zo’ en ‘ver’ allebei een klemtoon.

Wanneer mag je kiezen?

Gaat het om een minder letterlijke afstand of voortgang? Ook dan is het gebruikelijk om een spatie te plaatsen (‘zo ver’), maar ook aaneenschrijven is correct (‘zover’).

Bijvoorbeeld:

• Hoe kon je het zo ver laten komen?Hoe kon je het zover laten komen?
• Tot zo ver ga ik in je redenering mee.Tot zover ga ik in je redenering mee.
• Dankzij haar discipline heeft zij het zo ver geschopt.Dankzij haar discipline heeft zij het zover geschopt.
• Leuk idee, een boekpresentatie, maar zo ver zijn we nog niet.Leuk idee, een boekpresentatie, maar zover zijn we nog niet.

Is er sprake van een afstand of voortgang, maar twijfel je of het om een letterlijke of meer figuurlijke interpretatie gaat? Kies er dan voor ‘zo ver’ als twee woorden te schrijven. Dan zit je altijd goed. (Wel even verder lezen, want in sommige gevallen moet het echt aan elkaar.)

Wanneer moet het aaneen?

In de volgende gevallen schrijf je ‘zover’ als één woord:

• Als het hele idee van afstand of voortgang ontbreekt. Denk hierbij aan vaste combinaties zoals:- Ben je zover?- Het is weer zover!- Tot zover mijn input.- Eindelijk is het zover!

In deze gevallen is er sprake van maar één klemtoon.

• Als het om het voegwoord gaat dat, al dan niet in combinatie met ‘voor’ en ‘in’, als betekenis heeft: ‘in de mate dat’, ‘zo ver als’, of ‘alleen als’. Bijvoorbeeld:- (Voor) zover ik weet, is hij een rijk man.- (In) zover hij er invloed op heeft, moet hij er zeker wat aan doen.- Zover ik kon kijken, zag ik mensen.- Voor zover zij nog in leven zijn, geldt ongetwijfeld dat ze honger hebben.

* * *

Hopelijk brengt deze blog wat helderheid in deze ingewikkelde spellingskwestie. Vind je het nog steeds lastig? Ga dan vooral niet aan jezelf twijfelen, want de officiële regels blinken gewoon niet uit in duidelijkheid. Want wanneer gaat het wel of niet letterlijk om een afstand? En waarom kun je bij een uitdrukking als ‘Ben je zover?’ niet ook van een voortgang spreken?

Ook Onze Taal herkent de verwarring.

Een troost voor perfectionistische schrijvers en redacteuren: taal is altijd complexer, rijker en dynamischer dan we in regels kunnen vatten.

Door: Janneke Sinot

Bronnen: Woordenlijst.org, Taaladvies.net, Van Dale, Taaltelefoon.be, Verwarwoordenboek (Schrijfwijzer.nl)