Het is een bekende tip voor auteurs: schrijf beeldend. De metafoor is zo’n vorm van beeldspraak, die je tekst naar een hoger niveau tilt. Metaforen zijn voor je tekst, wat het lepeltje appelmoes is in het groentehapje van de peuter: het is weer eens wat anders én het voorgeschotelde is beter te behappen. In deze blog een woordje uitleg, inspiratie en do’s-and-don’ts voor de non-fictieschrijver.
Een metafoor, wat is dat?
Er zijn vele definities te geven van een metafoor. Simpel gesteld is een metafoor een vorm van beeldspraak gebaseerd op een vergelijking. Voorbeelden van bekende metaforen zijn ‘een boom van een kerel’, ‘het schip der woestijn’ (kameel) en ‘een geheugen als een zeef’. Allemaal vormen van figuurlijk taalgebruik waarin een overeenkomst is terug te vinden. Het gaat om eigenschappen van het een, die ook van toepassing zijn op het ander.
Waarom metaforen gebruiken?
Een treffende metafoor verzinnen is niet makkelijk, maar de beloning is groot! Goed gekozen metaforen hebben vele voordelen:
- Ze verrassen de lezer, waardoor je zijn aandacht makkelijker vasthoudt.
- Ze brengen afwisseling in je tekst.
- Je kunt iets ingewikkelds heel begrijpelijk uitleggen. Of een zwaar onderwerp luchtiger maken.
- Je overtuigt je publiek makkelijker (bijvoorbeeld als je een abstract begrip vergelijkt met iets uit de directe leefwereld van de lezer).
- Ze versterken je boodschap. De lezer onthoudt de essentie beter, wat de kans vergroot dat hij je adviezen opvolgt (en die ook met anderen deelt).
- Ze geven je tekst een uniek karakter. Jij bent niet iemand van dertien in een dozijn, dus jouw teksten ook niet.
Do’s-and-don’ts
De metafoor is een waardevolle tool in de gereedschapskist van de tekstschrijver. Maar dan moet je er wel correct mee omgaan. Met een schroevendraaier sla je geen spijker in de muur, met een slecht gekozen metafoor overtuig je geen lezers. Vijf tips voor een geslaagd resultaat:
- Vermijd clichés. Glazen die halfvol zijn, zaken die als warme broodjes over de toonbank gaan … met een beetje creativiteit is er vast een originelere metafoor te verzinnen.
- Sluit aan bij de kennis van de lezer. Je kunt wel iets geniaals bedenken, als de lezer er niet mee bekend is, maakt het de tekst alleen maar onduidelijker.
- Vermijd ongewenste bijbetekenissen.
- Gebruik je een metafoor als rode draad in je boek? Introduceer hem dan vroeg (liefst al op de flap). Het is een originele en aantrekkelijke manier om structuur aan te brengen in de gedachten van de lezer. Begin je een hoofdstuk met een metafoor? Dan kan het mooi zijn om daar op het eind van het hoofdstuk naar terug te verwijzen.
- Twijfel je of een bepaalde metafoor geschikt is? Leg je tekst voor aan enkele proeflezers en pas zo nodig je woordkeus aan.
Inspiratie
Inspiratie voor metaforen is overal te vinden. In boeken, op internet, maar ook gewoon in het leven van alledag. De dierenwereld (‘haar ogen fonkelden als vuurvliegjes’), de natuur (‘de kamer van de tiener zag eruit alsof er een tornado had huisgehouden’), huis en tuin (‘recept voor een bestseller’), de sport (‘Karel is de wedstrijdzwemmer in ons salesteam: als hij de slag te pakken heeft, haalt hij als eerste de finish’).
Kom je ergens een fraaie metafoor tegen? Noteer hem dan in een schrift, of sla hem op je computer of telefoon op. Zo heb je altijd een verzameling inspiratie paraat op het moment dat je die nodig hebt. Bij het schrijven van je boek bijvoorbeeld. Of om te verwerken in een presentatie.
Mijn favoriet? Dat is de fantastische beeldspraak in Piano Man van Billy Joel, waar hij over een paar eenzame zielen zingt: “They’re sharing a drink they call loneliness, but it’s better than drinkin’ alone.”
Heb jij ook een voorbeeld van een mooie metafoor? Of heb je zelf iets leuks verzonnen? Deel je vondst dan met ons en je collega-auteurs. Dat kan in het commentaarveld hieronder … of natuurlijk in je boek.
Door: Janneke Sinot
