Manuscript klaar? Laat je boek proeflezen!

Heb je de laatste letter van je manuscript op ‘papier’ staan? Alle puntjes op de i gezet? Dan wordt het langzaamaan tijd om je gedachtegoed met de wereld te delen. Verstandig is om te beginnen bij enkele kritische proeflezers. Met hun feedback wordt je boek nóg beter. Daarna kun je het met een gerust hart aan alle anderen laten lezen. Laat die lovende recensies maar komen!

Wie vraag ik als proeflezer?

De eerste vraag om jezelf te stellen is: wie vraag ik als proeflezer voor mijn boek? Schrijf je een zakelijk boek en heb je een businesspartner, dan is dat alvast een logische keuze. Ook een inhoudelijk expert is handig als proeflezer. Je mag dan zelf wel verstand van zaken hebben, een extra deskundige blik heeft altijd meerwaarde. En heeft zo iemand weinig kritiek, dan is dat een prettige geruststelling: de inhoud van je boek kan ‘de toets der kritiek’ doorstaan. Kies minimaal enkele proeflezers uit je (belangrijkste) doelgroep. Want juist voor hen schrijf je dit boek.

Hoeveel proeflezers laat ik mijn manuscript lezen?

Vraag je heel weinig proeflezers voor je boek, dan mis je veel waardevolle feedback. Vraag je heel veel proeflezers voor je boek, dan heb je een lading extra werk en wordt het lastiger om al het commentaar te verwerken. Ons advies? Vraag minimaal één inhoudelijk expert (bij onderwerpen die zich daarvoor lenen) en vraag twee of drie lezers uit je primaire doelgroep. Zo haal je er heel wat waarde uit én houd je het praktisch.

Hoe vraag ik feedback op mijn boek, welke aanpak kies ik? 

Een veelgebruikte methode bij het proeflezen van een boek is de plus-minmethode. Daarbij vraag je de proeflezers om plussen te zetten als hun iets opvalt in positieve zin, en minnen als iets opvalt in negatieve zin. Daarbij kan het om van alles gaan: van een onduidelijke structuur, stijlbreuk en inconsequenties tot een prettige schrijfstijl, krachtige voorbeelden en smeuïge anekdotes. Vraag je proeflezers hun plussen en minnen toe te lichten en eventueel meteen een voorstel tot verbetering te doen. Combineer deze aanpak eventueel met enkele algemene vragen (bijvoorbeeld over de structuur van de tekst), om zo het detailniveau te ontstijgen.

Tips om de proefleesfase soepel en succesvol te laten verlopen:

Schrijf meteen een goed boek

Denk je bij het schrijven van een passage of hoofdstuk al ‘daar kom ik hopelijk mee weg’, dan zul je zien dat de proeflezers precies dit eruit pikken. Schrijf dus meteen een boek dat door je eigen kwaliteitscheck komt. Natuurlijk kun je wel heel specifieke twijfels met de proeflezers delen en hun mening daarover vragen.

Pols en brief je proeflezers tijdig

Waarschijnlijk heb je een (strakke) planning voor je boek. Je hebt misschien te maken met de deadline van een uitgever, wilt je boekpresentatie koppelen aan een belangrijk symposium of je boek nog voor de kerst in de winkels hebben. Hoe dan ook: om geen tijd te verliezen, is het verstandig je proeflezers tijdig te briefen. Check ruim voordat je manuscript klaar is alvast hun bereidheid en geef aan wanneer ze de tekst mogen verwachten. Zo kunnen ze in hun agenda alvast ruimte reserveren.

Geef je proeflezers een duidelijke deadline

Omdat je de feedback op tijd terug wilt hebben, is het handig een heldere deadline te noemen. Houd er wel rekening mee dat waarschijnlijk niet alle proeflezers die halen. Maak je planning ruim genoeg, zodat je nog tijd hebt om ze achter hun broek te zitten.

Werk met de redactiefuncties in Word

Het tekstverwerkingsprogramma Word heeft heel handige redactiefuncties. Vraag je proeflezers te werken met ‘Wijzigingen bijhouden’ en ‘Nieuwe opmerking’ (die je vindt onder de tab ‘Controleren’). Geef ook een optie voor de digitaal minder vaardige proeflezer. Laat deze zijn plussen, minnen en opmerkingen bijvoorbeeld gewoon in het bestand zetten en geel markeren, zodat je snel ziet wat er is aangepast.

Voel je niet verplicht om met alle feedback wat te doen

Neem het commentaar van je proeflezers serieus, maar voel je niet verplicht om alles te verwerken. Zoveel mensen, zoveel meningen. Het kan zijn dat je het echt niet eens bent met die ander of dat je heel bewust andere keuzes maakt. In je introductiemail kun je de proeflezers hier al op voorbereiden. Meld bijvoorbeeld: “Voor dit boek heb ik meerdere proeflezers. Ik zoek vooral naar patronen in het commentaar. Het kan dus zijn dat ik niet alle voorgestelde wijzigingen overneem. Ik vraag daarvoor je begrip.”

Neem elk commentaar serieus, ook als het je niet goed uitkomt

Stel, je hebt vijf proeflezers en een van hen begrijpt het woord ‘swagger’ niet. Dan kun je dat natuurlijk negeren. Maar stel dat je vijfduizend boeken verkoopt en hetzelfde percentage (één op vijf) struikelt over dat woord. Dan betekent dat voor je hele oplage dat maar liefst duizend mensen je tekst niet begrijpen. Aanpakken dus, dat woord! Gelukkig hoeft dat niet meteen te betekenen dat je het helemaal moet schrappen. Een korte toelichting of verklarende woordenlijst achter in je boek kan ook een oplossing zijn. Hebben je proeflezers moeite met de structuur van je tekst? Dan zul je echt aan de bak moeten. Vind je dit zelf lastig, roep dan de hulp in van een redacteur.

Vraag je proeflezers meteen om een blurb

Een blurb is een korte aanbevelingstekst, die meestal een plekje krijgt op het omslag van het boek. Daarmee is de blurb van grote waarde voor je boekmarketing. Vraag je proeflezers – ze lezen de tekst toch al – meteen om zo’n aanbeveling. Dan zijn je eerste ambassadeurs al geregeld!

Laat je boek altijd corrigeren en/of redigeren door een professional

Toegegeven: deze tip heeft een hoog wc-eendgehalte, maar elke zakelijk schrijver die er onvoldoende aandacht aan heeft besteed, zal het beamen: wat je echt niet wilt, is dat het in de recensies van je boek vooral gaat over het slordige taalgebruik. Schakel dus, nadat je het commentaar van je proeflezers hebt verwerkt, altijd nog een professionele corrector of redacteur in. Ben je ervan overtuigd dat jouw tekst foutloos is? Wij weten zeker van niet. Stuur 1 pagina van je manuscript naar info@boekenbusiness.com. We halen er – gratis en zonder verdere verplichting – minstens 1 taalfout voor je uit.

Bedank je proeflezers

Een proeflezer stopt aardig wat tijd in het lezen en beoordelen van je manuscript. Daar hoort wat tegenover te staan. Uiteraard bedank je elke proeflezer persoonlijk voor de genomen moeite, allereerst met een reply op de mail waarin ze hun feedback geven. Leuk is ook om je proeflezers te noemen in het dankwoord van je boek. En geef ze vooral een exemplaar cadeau … dat je persoonlijk voor ze signeert.

Heb je de proefleesfase achter de rug? Dan komt het moment dat je boek naar de drukker gaat wel heel dichtbij. Maak er wat moois van!

Door: Janneke Sinot