Lege woorden? Weg ermee!

Wil je een betere schrijver worden? Kijk dan eens kritisch naar je teksten en ga daarin op zoek naar lege woorden. Schrap ze, of kies een formulering waarmee je wél wat zegt. Je tekst wordt er een stuk krachtiger door. 

Een leeg woord, wat is dat?

Lege woorden zijn woorden met een zo ruime betekenis dat je er eigenlijk niks mee zegt. Het woord ‘eigenlijk’ in de vorige zin is een voorbeeld van zo’n leeg woord. Je kunt het weglaten zonder dat de zin aan betekenis verliest. Sterker nog: de zin wint daardoor aan kracht.

Lege woorden vermommen zich als zelfstandig of bijvoeglijk naamwoord, als werkwoord, als bijwoord, maar bijvoorbeeld ook als voorzetseluitdrukking. Ze staan ook gewoon in het woordenboek. Maar laat je daardoor niet verleiden ze te gebruiken.

Oefen jezelf!

Hierna vind je tien lege woorden – die je dus niet nodig hebt – en voorbeelden van hoe het beter kan. Train jezelf in het spotten van lege woorden. Ontwikkel er een antenne voor. En herschrijf de zinnen waarin ze voorkomen. Je zult zien dat je teksten er met sprongen op vooruitgaan.

• Element
  Het element vergaderkosten moeten we zeker in de begroting meenemen.→ De vergaderkosten moeten we zeker in de begroting meenemen.
• Soort
  Er schuilt zelfs een soort van schoonheid in haar eenvoud.→ Er schuilt zelfs schoonheid in haar eenvoud.
• Effect
  De pauzemaatregelen hebben een averechts effect.→ De pauzemaatregelen werken averechts.
• Bepaalde
  Er zijn bepaalde mensen die bepaald geen realistisch wereldbeeld hebben.→ Er zijn mensen die geen realistisch wereldbeeld hebben.
• Sfeer
  Haal succes uit de toevalssfeer.→ Laat succes niet aan het toeval over.
• Aspect
  We belichten hierna de verschillende aspecten.→ We belichten hierna de valkuilen bij het werven van klanten.
• Gebeuren
  Het is daar in India een chaotisch gebeuren.→ Het is daar in India een en al chaos.
• Naar … toe
  De dokter voelt zich verantwoordelijk naar zijn patiënten toe.→ De dokter voelt zich verantwoordelijk voor zijn patiënten.
• Eigenlijk
  Ik heb eigenlijk geen idee hoe ik aan klanten kan komen.→ Ik heb geen idee hoe ik aan klanten kom.
• Zorgen voor
  De docent zorgde ervoor dat iedereen een formulier kreeg.→ De docent overhandigde iedereen een formulier.

Dit laatste is een voorbeeld van een ‘nietszeggend’ werkwoord. Door ‘zorgen voor’ te vervangen door een meer concrete actie vertel je veel meer. De lezer kan zich een beter beeld vormen van wat er gebeurt. Ook zinnen met algemene werkwoorden zoals ‘lopen’, ‘denken’ en ‘zeggen’ winnen aan kracht als je ze specifieker maakt. ‘Lopen’ wordt dan bijvoorbeeld ‘schuifelen’, ‘sjokken’ of ‘paraderen’.

Voor zelfstandige naamwoorden geldt dat natuurlijk ook. Bij de opmerking ‘er stond plots een hond in de kamer’, ziet de ene persoon een labrador voor zich, de andere een sint-bernard. En bij ‘hij is op vakantie’, denkt de een aan een strand met palmbomen, de ander aan een camping in Frankrijk. Gebruik je specifieke formuleringen in je boek, dan maak je de lezer veel meer duidelijk.

Geef je tekst betekenis

Het rijtje lege woorden in deze blog is zeker niet volledig. We kunnen er nog van alles aan toevoegen: manier, situatie, functie, in verband met, positie en ga zo maar door. Maar als je lege-woorden-antenne eenmaal werkt, vind je ook deze probleemgevallen vanzelf.

Zijn de genoemde woorden helemaal taboe? Nee, dat niet. Er zijn zinnen waarin ze prima tot hun recht komen. Zo is er niets mis met ‘de vier elementen’, ‘de effecten op het milieu’ of ‘volgens Darwin is geen enkele levende soort afzonderlijk geschapen’.

Waar het om gaat, is dat je tekst betekenis heeft. Het is zonde om daarbij woorden te verspillen.

Door: Janneke Sinot