Hij of zij - wat kies jij?

Schrijf je een boek, dan loop je er vroeg of laat tegenaan: welk geslacht (gender) krijgt de voorkeur wanneer je schrijft in de derde persoon? Niet kiezen levert onleesbare constructies op met ‘hij of zij’ en ‘hem of haar’. Daar maak je lezers niet gelukkig mee. Maar hoe maak je de juiste keus, waar jij en je lezer blij mee zijn?

1 De taalkundige keuze: het woordgeslacht

Allereerst is er de grammaticale benadering. Woorden hebben een geslacht. Dat woordgeslacht staat los van het menselijk geslacht. Schrijf je over ‘de klant’ of ‘de lezer’ in algemene zin? Dat zijn mannelijke woorden, dus verwijs je hiernaar met ‘hij’.

Het is een keus die ook wij gewoonlijk maken in onze uitingen. Een schrijver, een ondernemer, een spreker, een auteur, een redacteur: taalkundig gezien allemaal mannelijke woorden, waar we met ‘hij’ naar verwijzen. Maar de persoon in kwestie kan net zo goed een vrouw zijn. Bijvoorbeeld:

“De redacteur kijkt naar de opbouw en structuur van de tekst. Hij controleert ook de spelling en grammatica.”

Natuurlijk hebben we ook veel vrouwelijke redacteuren in ons team!

Een belangrijke opmerking daarbij is dat de meeste woorden in deze context – beroepen en functies – mannelijk zijn. Daarmee dreigt het gevaar dat vrouwelijke lezers zich minder aangesproken voelen. Wil je dit voorkomen? Kijk dan of je een zin anders kunt formuleren. In bovenstaand voorbeeld kun je bijvoorbeeld ook kiezen voor: “De redacteur kijkt naar de opbouw en structuur van de tekst en controleert de spelling en grammatica.”

2 Wat is jouw doelgroep?

Stel, je schrijft een boek voor vrouwelijke ondernemers. Dan mag je deze grammaticale regel gerust iets minder strikt nemen en met ‘zij’ en ‘haar’ verwijzen naar de ondernemer.

Het is wel een goed idee om je keuze toe te lichten, in het voorwoord of de inleiding. Ammy van Bedaf schrijft in haar boek Stop liefdesverdriet bijvoorbeeld: “Voor de leesbaarheid is dit boek in de zij-vorm geschreven, omdat meer vrouwen dan mannen boeken over relaties lezen.”

3 Je eigen voorkeur

Spreek je een gemengd publiek aan? Dan kun je ook de vorm kiezen waar jij je zelf het prettigst bij voelt. Zo schrijft Aldo de Beunje in zijn nog te verschijnen boek over zijn DigiWeet-methode:

“Dat ik voornamelijk de mannelijke vorm gebruik, is niet omdat ik vrouwen negeer. Het is puur omdat een keuze voor een van de geslachten prettiger leest. Ik heb voor mijn eigen geslacht gekozen.”

4 Of iets ertussenin?

Nu in de Nederlandse taal steeds meer gendergelijkheid lijkt te ontstaan, zou een genderneutraal voornaamwoord een oplossing zijn. Voorlopig bestaat dat nog niet in het Nederlands en Vlaams. Maar ben je creatief met taal, wie weet kun je een nieuwe trend zetten!

Wist je dat er in het Engels wel zo’n woord bestaat? Singular they, al moeten veel Engelsen er nog wel aan wennen. Op Facebook houdt Sun-redacteur John McIntyre er in een video een hartstochtelijk pleidooi voor. En de American Dialect Society verkoos het zelfs tot woord van het jaar.

Door: Suzanna van der Laan