Het boekenvak innoveert

Op 30 maart is het zover: dan wordt bekend wie de winnaar is van de Innovation Award van RENEW THE BOOK. De wedstrijd is een initiatief van de Groep Algemene Uitgevers, die hiermee innovatie binnen het boekenvak stimuleert. We spraken programmadirecteur Martin Voigt. Over het imago van de sector, over de toekomst van het papieren boek en natuurlijk over de vernieuwende ideeën die de shortlist hebben gehaald.

Breekijzer voor het boosten van innovatie

Een bedrag van maar liefst 50.000 euro is er te winnen. En wel voor het meest vernieuwende, unieke en duurzame businessplan voor het boekenvak – dat ook nog eens haalbaar, schaalbaar en gevalideerd is. Dat klinkt best ambitieus voor een sector die een wat suf imago heeft. Martin: “Het boekenvak kent inderdaad een wat conservatieve cultuur. In de industrie zelf zit nog niet echt het DNA van digitalisering, van vernieuwing en verandering. Daar zijn verschillende redenen voor. Sinds 2008 heeft het boekenvak het niet makkelijk en het Nederlands taalgebied is niet echt groot, dus er zijn niet meteen miljoenen beschikbaar voor investeringen. Het zijn dan ook niet zozeer de algemene uitgevers die vernieuwen, vaker komt de innovatie van aanpalende organisaties: partijen die niet in het hart van het boekenvak opereren, maar er wel mee te maken hebben. Vandaar ook dat RENEW THE BOOK dit programma bedacht om het boekenvak te motiveren en te stimuleren om te innoveren. Om het op die manier ook interessanter te maken voor talent vanuit het vak en om mensen uit de digitale industrie binnen te halen. Als een breekijzer, waarmee we innovatie proberen te boosten.”

Een veelbelovende shortlist

In de wedstrijd staat dit jaar de lezer centraal. Martin: “We nodigden organisaties uit om hun innovaties in te dienen en deden daarnaast een kort onderzoek onder de leden van Hebban.nl, het grootste leesplatform van Nederland. We vroegen hun welke problemen ze ervaren. Waar zien zij graag een oplossing voor? De resultaten staan op onze site.” Interessant natuurlijk, ook voor jou als non-fictieschrijver. Vol spanning keek het team van RENEW THE BOOK uit naar de inzendingen. Dat werden er uiteindelijk 34. Daarvan zijn er drie doorgedrongen tot de shortlist.

1. Scrollbook

Scrollbook is een platform met teasers van boeken in de vorm van trailers. De bedoeling ervan is om jongeren weer aan het lezen te krijgen. Verwacht hier dan ook geen lange pagina’s vol woorden, maar korte stukken gevisualiseerde tekst waarbij – net als bij een karaoketekst – de lezer wordt meegenomen in het verhaal. De techniek (‘enabled reading’) maakt lezen toegankelijker en sluit aan op de belevingswereld van jongeren. “Scrollbook is een inzending van Joop Akerboom, het is zijn afstudeerproject”, vertelt Martin. “Het is indrukwekkend hoe goed en grondig hij te werk is gegaan. Scrollbook zit echt geramd in elkaar. Het is het toonbeeld van waar RENEW THE BOOK voor bedacht is. Het biedt een nieuwe kijk op wat de standaard van lezen kan worden.”

Schrijf je voor jongeren? Dan is jouw boek straks misschien wel op deze vernieuwende manier te lezen.

2. Boek door Puck

Maak kennis met Puck: een chatbot die lezers helpt nieuwe boeken en nieuwe auteurs te ontdekken. Aan de hand van een goed uitgewerkte chat met de lezer en een innovatief achterliggend algoritme, wordt op Puck.nu een persoonlijk profiel van de lezer opgebouwd. De chatbot stelt vervolgens de vijf boeken voor die het beste passen bij de persoonlijkheid en smaak van de lezer en het betreffende leesmoment. Dit was een veelgehoorde wens in de enquête onder de Hebban-lezers. De boeken zijn vervolgens via de plaatselijke Libris-boekhandel te bestellen. Martin: “In deze tijd is het goed dat dit soort digitale initiatieven naar de lokale boekhandel leiden in plaats van naar de grote clubs als bol.com. Door de lockdown heeft het boekenvak het zwaarder dan ooit.” Boek door Puck is een inzending van Studio Winegum. “Daarmee is het een mooi voorbeeld van waar ik eerder al naar verwees: vernieuwing binnen een industrie komt vaak van buiten die industrie”, aldus Martin.

Hoewel Puck ook non-fictieboeken kent, is de eerste inhoudelijke vraag niet echt hoopgevend voor zakelijke schrijvers. Die luidt namelijk: “Ben je klaar voor een literair uitstapje?” Gelukkig biedt 50.000 euro volop mogelijkheden om de site en chatbot nog te verbeteren. 

3. Immer

Ook interessant en vernieuwend is het derde initiatief dat de shortlist wist te halen: Immer. Deze lees-app maakt het lezen via telefoons en tablets een heel stuk prettiger. “ Immer is de toekomst van lezen op een scherm”, zo verkondigen de makers op hun website. De app is gebaseerd op ervaringen en ontwikkelingen in gaming, machinelearning en de gedragspsychologie. “De bedenker van Immer, Niels ’t Hooft, is zelf ook schrijver”, vertelt Martin. “Jarenlang experimenteerde hij met verschillende modellen. Hij is altijd op zoek naar vernieuwing en een voorvechter van het toepassen van nieuwe media, waarbij hij de verbinding maakt naar boeken en verhalen. Immer is een ontzettend goed gebouwde, grondige app.”

Bij BoekenBusiness worden we ook blij van zo’n innovatie. Al is het maar omdat deze app het lezen stimuleert, en daarmee ook de boekconsumptie. Het schrijven van boeken is een stuk leuker en zinvoller als ze ook gelezen worden!

* * *

De drie kanshebbers voor de Innovation Award van RENEW THE BOOK hebben een video opgenomen waarin ze hun vernieuwende idee presenteren. Als lezer kun je hier (via de website, Facebook of LinkedIn) feedback op geven, die de jury meeneemt in haar eindbeoordeling. Op dinsdag 30 maart wordt de winnaar bekendgemaakt. Dit gebeurt tijdens een livestream-event vanuit Pakhuis de Zwijger in Amsterdam.

Je boodschap als online serie

Dat van de 34 inzendingen er maar 3 de shortlist hebben gehaald, betekent dat er ook afvallers zijn. Daar zitten interessante, veelbelovende innovaties bij die voor jou als non-fictieschrijver van waarde kunnen zijn. Zeker het noemen waard is de nieuwe vertelvorm die De Correspondent introduceerde: de online serie. Dit uitgeefconcept – het combineert een boek met een podcast, luisterboek, artikelen en video – wordt ook al daadwerkelijk uitgevoerd. Surf maar eens naar de site en kies er hoe je Jesse Frederiks boek over de toeslagenaffaire wilt lezen, of luisteren, of… Handig is ook de online boekenlegger: stop je met lezen, dan ontvang je een persoonlijke link om via e-mail of WhatsApp naar jezelf te sturen. Deze helpt je om later snel terug te vinden waar je gebleven was. Echt innovatief voor de boekenwereld is dat je, net als bij een Netflix-serie, steeds een preview krijgt van de volgende aflevering. En een terugblik op wat ervoor kwam, zodat je geheugen weer is opgefrist.

De nieuwe standaard in publishing?

Zie je het al voor je? Dat zo’n online serie straks ook voor jouw boek – of misschien beter: jouw boodschap – mogelijk is? De volgende vraag is dan: moet je dit willen? We leggen de vraag aan Martin voor. “Als non-fictieauteur heb je een verhaal te vertellen. Elk medium biedt voordelen, om dat verhaal – of delen ervan – te vertellen. Aan jou als bedenker, schrijver, verhalenmaker de keuze: wil ik alleen een boek, of daarnaast bijvoorbeeld ook een podcast of luisterboek? Misschien heb je voor je boek twintig mensen geïnterviewd, dan kun je delen daarvan in je boek verwerken en de interviews integraal aanbieden in een podcast. Ik heb enkele jaren gewerkt bij de wetenschappelijke uitgeverijen Amsterdam University Press en RELX. Daar werden de datasets die ten grondslag liggen aan het onderzoek en de uiteindelijke publicatie, ook digitaal beschikbaar gesteld aan andere wetenschappers om verder onderzoek te doen. Ook dat is een nieuwe mogelijkheid om content beschikbaar te maken.” Wat De Correspondent goed doet, is de verschillende media – podcast, luisterboek, YouTube-filmpje, boek – zo inzetten dat ze elkaar versterken. Heel bewonderenswaardig vond de jury dit. Op deze manier je verhaal vertellen, zou ook de standaard moeten worden in publishing. Je hebt verschillende media tot je beschikking, meer dan alleen een boek, zet ze dan ook allemaal in. Ja, dat is meer werk, maar het is ook duurzamer en leidt tot meer interactie met de lezer.”

Uniek: het papieren boek

Wat betekent dit idee van De Correspondent voor het boek zoals we dat kennen? Kannibaliseert de online serie het papieren boek? Is ze een bedreiging of juist een kans? “Ik geloof niet dat de omzet in het papieren boek ooit nog een enorme groei doormaakt. Dat de omzet wordt verdubbeld”, antwoordt Martin. “Wel dat de noodzaak tot het lezen van boeken altijd blijft bestaan. Het is heel menselijk om verhalen te vertellen aan elkaar. Het boek is een uniek medium dat niet zomaar wordt overgenomen door andere media. Ik denk wel dat alle digitale ontwikkelingen het gedrag van consumenten, lezers en informatiegebruikers veranderen en dat verhalen op een andere manier verteld gaan worden, gebruikmakend van de mogelijkheden die er zijn. Die twee kunnen prima naast elkaar bestaan.” Martin schetst het beeld van een lezer die zijn e-reader dichtklapt, vervolgens verder luistert in een luisterboek – waarin meteen duidelijk is waar hij is gebleven – en daarna op YouTube verder kijkt. “De technieken zijn er al. Als je die kent, kun je op andere manieren verhalen gaan vertellen.” Martin is als programmadirecteur van RENEW THE BOOK uiteraard een pleitbezorger van vernieuwing en hij omarmt nieuwe digitale technieken. Toch blijft hij ook een groot fan van het papieren boek. “Het papieren boek zal nooit verdwijnen. Het is een uniek medium!”

Door: Janneke Sinot