7 woorden die ik nog niet kende. Jij wel?

Janneke

Dagelijks ben ik professioneel met taal bezig. De digitale Van Dale huppelt dan ook vrolijk mee op al mijn taalavonturen. Toch leer ik nog elk jaar nieuwe woorden. Deze zeven termen kende ik nog niet. Jij wel?

Koekhakken

‘Koekhappen’ kende ik, maar ‘koekhakken’ was nieuw voor me. Ik kwam het tegen in de volgende zin: “We lopen al tien jaar te koekhakken met Lisa.” Van Dale leerde me dat het woord een letterlijke én een figuurlijke betekenis heeft. Het verwijst naar het oude volksspel waarbij je met een bijltje geblinddoekt naar een koek hakt. Daarnaast is er de uitdrukking ‘laat ze maar koekhakken’. Dit betekent zoiets als: laat ze maar hun gang gaan, laat ze zelf maar wat aanprutsen.

Virulent

Dit woord dook op in het ED van 28 september 2020, in een opgetekend gesprek met historicus, filosoof en schrijver Philipp Blom. De interviewer merkte op: “De impact van klimaatverandering is al goed voelbaar.” Waarop Blom zijn antwoord begon met: “Zeker, maar die is het meest virulent in andere regio’s.” Nieuwsgierig als ik ben, duik ik in zo’n geval direct de Van Dale in. Die leerde me drie betekenissen: 1. het vermogen hebbend tot giftige of schadelijke werking; 2. (niet algemeen) venijnig; 3. heftig, krachtig werkend.

Konkelfoezen

Had jij er al ooit van gehoord: konkelfoezende politici? Ik niet. Dit werkwoord heeft volgens het woordenboek twee betekenissen: 1. bedrieglijk, sluw handelen, met draaierijen omgaan; 2. smoezen. In het dagblad dat ik las, werd die eerste betekenis bedoeld, want de zin luidde: “Veel mensen hebben geen hoge pet op van de overheid: politici zitten maar een beetje te konkelfoezen.”

Pulmonologie

Via mijn dochter, die in Maastricht afstudeerde in Health, Education and Promotion, hoorde ik voor het eerst – bewust dan toch – het woord ‘pulmonologie’. Het verwijst naar de wetenschap van de longen en de longziekten. Van Dale laat bij dit lemma weten dat in Vlaanderen hiervoor (ook) de term ‘pneumologie’ in gebruik is. Wat me dan intrigeert: googelen op deze twee termen levert de volgende aantallen zoekresultaten op.

pulmonologie .nl → 3720
pulmonologie .be → 4960
pneumologie .nl → 1620
pneumologie .be → 52.000

Zijn die Vlaamse longen zoveel ongezonder?

Koekoek één zang

“We hebben er een nachtje over geslapen, maar haar uitspraken waren dermate ernstig dat ze niet konden worden geschaard onder ‘accentverschillen’ binnen het kabinet. Het hoeft niet allemaal koekoek éénzang te zijn, maar dit ging veel te ver.” Ook dit is een tekstfragment dat ik tegenkwam in het ochtendblad, waarmee ik elke dag in alle rust mijn dag begin. Ik had nog nooit van de uitdrukking gehoord. ‘Het is (altijd) koekoek één zang’ betekent dat er maar over één ding gepraat wordt, dat het altijd hetzelfde liedje is. Dat het in de krant verkeerd gespeld wordt (‘éénzang’ aaneengeschreven) verwondert niet echt. Er wordt bij de uitgever al jaren op eindredactie bespaard.

Gentry

Ben je een liefhebber van historische boeken over Nederland? Dan vind je De laatste heer van Astrid Schutte waarschijnlijk boeiend om te lezen. Het boek kreeg als ondertitel mee: ‘Hoe de bevoorrechte klasse in Nederland plaatsmaakte voor de gewone man’. In dit boek stuitte ik voor het eerst op het woord ‘gentry’. Van Dale legt de term uit als ‘lage adelstand en de sociaal daartoe behorende klasse in Engeland’. Maar blijkbaar wordt het woord dus ook voor Nederlanders gebruikt.

Dit laatste illustreert mooi dat woordenboeken descriptief zijn (beschrijvend), niet normatief (voorschrijvend). Taal leeft. En woordenboeken veranderen met het taalgebruik mee. Dus … een volgende editie van Van Dale kent het woord ‘gentry’ misschien wel een ruimere betekenis toe.

Röntgenologie

Op een website over paarden kwam ik deze term tegen. Blijkbaar kunnen die dieren ‘röntgenologisch gekeurd’ worden. De betekenis die Van Dale bij het woord geeft: (leer van de) toepassing van de röntgenstralen voor onderzoek en therapie. Ik vermoed dat ik me niet echt hoef te schamen dat het woord nieuw voor me was, het lijkt een hoog jargongehalte te hebben. Ik troost me maar met de gedachte dat ik weet dat je bij schaken – een hobby die ik zo’n dertig jaar heb beoefend – ‘een kwaliteit voor kunt staan’. Dat weten veel anderen dan weer niet …

__________

Kende jij deze zeven woorden al? Ik ben benieuwd. Zo ook naar welke nieuwe woorden jij de afgelopen tijd leerde. Ik lees het graag in de reacties onder deze blog.

Door: Janneke Sinot